Han & Lex

Alexandra Radius en Han Ebbelaar leerden elkaar kennen in 1959, het oprichtingsjaar van het Nederlands Dans Theater. Zij was zeventien, hij zestien en ze maakten deel uit van het Nederlands Ballet. Ze was in die tijd verslaafd aan chocolade en kon zonder een reep de ochtendles niet beginnen. Ondanks dat ze Han een boerenkinkel 'met flaporen en grote voeten' vond, vroeg ze hem om een stuk chocolade. Hij vond haar te klassiek naar zijn smaak en had meer belangstelling voor de moderne meisjes van de groep. Toch ontstond er een vriendschap. Overdag dansten ze samen en 's avonds zocht Han haar op in haar kamer in de Haagse Hugo de Grootstraat. Zij was eigenwijs en introvert, hij een driftkop zonder blad voor de mond. Beiden waren ze doorzetters.

Ebbelaar: 'We waren heel fanatiek.'
Radius: 'Stonden altijd te draaien.'

Ebbelaar: 'Mensen werden gek van ons.'
Radius: 'Ik altijd à la secondes en Han altijd pirouettes.'
Ebbelaar: 'En dan zei ik: ik moet later mijn geld verdienen.'
Radius: 'Ik vond het heerlijk.'

In datzelfde jaar besloot een groep dansers en danseressen vanuit het Nederlands Ballet te Den Haag het Nederlands Dans Theater op te richten. Alexandra Radius en Han Ebbelaar gingen met deze initiatiefnemers mee.

Hun eerste optreden samen was in een reprise van het ballet Nachteiland van Rudi van Dantzig.
'Weet je nog?' zegt Ebbelaar tegen zijn vrouw, 'in Nachteiland? Ik kon niets in het begin, ik kon je amper tillen. De eerste keer dat ik je tilde, kon ik thuis niet eens meer een theelepeltje oppakken. God, wat heb ik geleden.' Radius lacht. 'Ik was bont en blauw geknepen.' Ebbelaar: 'Toch gebeurde er iets in die voorstelling. Er was iets met die twee heel jonge mensen waardoor het wonder werkte. Anders had Rudi ons ook niet gekozen.' (Grotendeels geciteerd uit: Springlevend! 25 jaar Dansersfonds '79: Alexandra Radius en Han Ebbelaar van Jessica Voeten (Amsterdam 2005)

Nadat ze enige tijd samen werkten, sloeg de vonk over en werden ze verliefd. Han Ebbelaar: 'Ik ben altijd al gek op Lex geweest, maar in het begin werd ik niet door haar bekeken!' Alexandra Radius: 'Dat klopt. Ik vond mezelf volwassen en woonde al zelfstandig op een kamer, terwijl hij net uit Hoorn kwam. In mijn ogen was hij nog maar een klein jongetje!' Ebbelaar: 'Zij voelde zich zo, en voor mij was zij ook echt een volwassen dame. Ik moest mij uitsloven en achter haar aanlopen. In het begin had ik het daar erg moeilijk mee, want in de bus zat zij bij Rudi van Dantzig op schoot en daar was ik erg jaloers op... Lex was 'verliefd' op Alain Delon en daarom deed ik mijn best er als Alain Delon uit te zien. Ik liet mijn haar net zo knippen als hij - enfin, ik deed reuze mijn best om op te vallen en ik had succes! We kregen in dezelfde tijd een aantal dansen te doen en toen 'klikte' het, zoals dat heet. We trouwden daarna heel snel, want samenwonen was in die tijd nog heel slecht! We waren altijd al samen, daarom vond iedereen het heel logisch, dat de danser en danseres samen trouwden!'

Alexandra Radius in een interview met Vrij Nederland (7 juni 1997): "Han was vrij snel verliefd op mij, ik eerst op iemand anders. Hij heeft echt een tijdje zijn best moeten doen. Maar we dansten vrijwel meteen met elkaar, dat was heel vanzelfsprekend. De choreografen zochten ons, omdat we alle twee vrij klein waren, en de jongsten van het stel. We hadden dezelfde instelling tegenover ballet. Werken, werken, werken. Eindeloos, intensief doorzetten en je concentreren op dat ene: perfect dansen."

Op 17 januari 1963 trouwden Alexandra en Han. Ze hebben geen kinderen gekregen. Alexandra Radius in een interview uit 1978 hierover: 'Ik weet nog dat de mensen in Hoorn, waar Han vandaan kwam, zeiden: 'Die moeten zeker trouwen'. Ik voelde me echt beledigd. En iedereen maar wachten op dat kind van ons...' Haar echtgenoot Han Ebbelaar: 'Ze wachten nu nog! Ach, het is een egocentrisch vak. Als je alleen bent, kun je het niet zo lang volhouden als wij. Je hebt elkaar waanzinnig hard nodig. Alleen als je steeds sámen danst en het bovendien goed me elkaar kunt vinden, lukt het. Je ziet meestal dat danseressen, die trouwen, even later met dansen ophouden. Wij zijn dan ook de enigen van onze leeftijd in Nederland die nog dansen. En wat kinderen betreft... dat maakt je leven totaal anders...' Alexandra Radius: 'Dat hebben we bewust opzij geschoven, telkens uitgesteld. Toen we trouwden - we waren 19 en 20 jaar - zei ik dat we kind zouden nemen wanneer ik 28 zou zijn, maar toen ik het was, zei ik: 'Op mijn dertigste', en daarna: 'Op mijn 32ste!' En nu zeggen we: 'We zien wel.' Han Ebbelaar: 'Wij hebben zoveel tournees. Wat moet je dan doen als je een kind hebt? Je moet steeds zorgen, dat je iemand vindt die er op wil passen, maar dat lijkt mij niet zo goed voor het kind: dat heeft zijn eigen ouders nodig! Alexandra Radius: 'Eigenlijk hoeven we geen kinderen. We hebben niet het gevoel dat we iets missen als ze er niet komen.' (Geciteerd uit: Privé, 20 mei 1978)

Over het samen leven én samen werken en de lange carrières die daar uit voortvloeiden zegt Alexandra Radius in een interview met het Algemeen Dagblad in 1987:

"Maar afgezien van die belangrijke overstap destijds (van het Nederlands Ballet naar het Nederlands Dans Theater, red.), telt zeker mee dat Han en ik beiden altijd gedanst hebben, samen een leven hebben, samen rust vinden thuis, en - wat heel belangrijk is - samen kunnen praten over de problemen in het vak. Veel danseressen die getrouwd zijn met iemand die niet in het vak zit, krijgen op den duur problemen thuis. Want de partner moet wel kunnen accepteren dat je met de feestdagen vaak weg bent, dat je soms lang op tournee gaat. Dan wordt het dus kiezen of delen." ( Geciteerd uit: Algemeen Dagblad, 18 november 1987)

"Han en ik vinden het nog steeds heerlijk om samen te dansen. We zijn altijd samen. Veel mensen vinden dat heel gek. In Amerika vonden ze het zelfs belachelijk. We hebben elkaar nog zoveel te vertellen. Soms hebben we elkaar een uur niet gezien en dan komt Han en roept: "Zeg Lex moet je nu eens horen..." Natuurlijk zijn er wel eens spanningen. Han kan wel eens erg impulsief zijn en dan gaat hij te keer op de repetities. Nou, dan zeg je: kalm aan een beetje, en dan zegt Han: Nou, dan niet ... Maar echte rellen hebben we nooit. Je moet geven en nemen.

We zijn heel precies in het werk. Han ziet altijd meteen wat er fout zit in bepaalde bewegingen. We kennen elkaars zwakke punten. En het is voor ons heerlijk, dat we bij het gezelschap altijd repeteren met Chris Anthony; die kan op een voortreffelijke manier bepaalde dingen van je afwentelen. We vormen met haar een soort drie-eenheid. We leiden ook een heel geregeld leven. Dat moet ook, anders heb je helemaal geen privé. We hebben veel vrienden, die niet in het vak zitten en dan kom je gelukkig vanzelf op dingen, die niets met dansen te maken hebben. We hebben dezelfde ideeën en ook over mensen denken we meestal hetzelfde; we vinden dezelfde mensen aardig of niet-aardig. Dat is toch heel gek.

Ik dans dus al sinds 1959 met Han. Het eerste was dat in Nachteiland van Rudi van Dantzig. We moesten 'het innerlijk' uitbeelden. Die samenwerking is gebleven. Eerst bij het Danstheater, toen in Amerika en nu bij Het Nationaal Ballet. Ik dans wel regelmatig met andere partners. Henny Jurriëns, Zoltan Peter. Het belangrijkste is, dat je een goed contact met je partners hebt. Het is ook heel goed, dat je af en toe met anderen werkt. Daar krijg je een andere 'look' door. Dat is wel eens verfrissend. Han heeft daar geen moeite mee. Als ik met Rudolf Nurejev danste was hij altijd veel zenuwachtiger dan ik. En dan is hij zo trots op me. Hij heeft Het Zwanenmeer met Rudolf en mij gezien. Hij zweette het programmaboekje onder zijn arm kapot. Of als ik de Sylphidesdans met Henny, dat vindt Han prachtig. Nee, er is geen jaloezie." (Geciteerd uit: Het Parool, 7 september 1979)

Het danspaar inspireert niet alleen elkaar, maar ook de mensen om hen heen. Hans van Manen, die talloze balletten speciaal voor hen schreef, zei hierover in een interview in NRC Handelsblad van 7 september 1979: "De samenwerking tussen Han en Lex inspireert mij. Ze begrijpen elkaar buitengewoon goed en laten het ten opzichte van elkaar niet afweten. Ze willen ongelooflijk graag, ze gaan door tot ze erbij neervallen. Dat is hun kracht, hun speciale kwaliteit als koppel en dat heb ik vaak benut."
 
Tekst: TIN - een leven lang theater